Tin tức

Trung tâm Thương mại Saigon Square là một nỗi nhức nhối về hàng giả. Nhưng quy trình để kiểm tra, xác định vi phạm lại không đơn giản.

Từ miền Tây lên TPHCM, bay ra Hà Nội mới kiểm nghiệm xong mẫu

Ngày 22/7, Đoàn khảo sát của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã có buổi làm việc với UBND TPHCM về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả. Tại buổi làm việc, cơ quan chức năng đã nêu lên những khó khăn điển hình trong công tác phòng, chống hàng gian, hàng giả.

Ông Nguyễn Thành Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cho biết, hiện có 2 hình thức kiểm tra cơ sở là kiểm tra theo chuyên đề và kiểm tra đột xuất. Đối với kiểm tra theo chuyên đề, cơ quan chức năng thường phải có thông báo trước khi tới địa điểm kiểm tra. Khi đoàn kiểm tra đến, các cơ sở thường đã kịp chuẩn bị để đối phó.

Như vậy, kiểm tra đột xuất mới mang lại hiệu quả trong quản lý Nhà nước.

Phó Chi cục trưởng Chi cục quản lý thị trường TPHCM, ông Nguyễn Tiến Đạt cho rằng, muốn phát hiện được dấu hiệu vi phạm khi kiểm tra đột xuất thì trước đó, cơ quan chức năng phải tự mua mẫu hàng về kiểm nghiệm. Khi xác định có dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng mới tổ chức kiểm tra và lấy mẫu chính thức.

Toàn cảnh buổi làm việc của đoàn khảo sát của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội với UBND TPHCM về hoạt động phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả sáng 22/7. Ảnh: Trần Chung

Dẫu vậy, để có căn cứ và giá trị sử dụng hoặc để đối tượng kiểm tra chấp nhận kết quả, mẫu được mua phải có hóa đơn của chủ cơ sở đó hoặc có biên bản lấy mẫu.

“Nhiều cán bộ phải tự bỏ tiền ra mua mẫu. Sau khi kiểm tra, nếu vi phạm được phát hiện thì đối tượng vi phạm phải chịu chi phí đó. Trái lại, nếu không có vi phạm, cơ quan chức năng phải chịu trách nhiệm chi trả. Trong khi, kinh phí phục vụ kiểm tra chất lượng của lực lượng quản lý thị trường phải được lập dự toán từ cuối năm trước để xin phê duyệt cho năm sau. Mọi thứ rất phức tạp”, ông Đạt nói.

Vì thế, lực lượng chức năng cũng chỉ dám bỏ tiền mua mẫu hàng hóa, chứ không thể chi tiền cho việc kiểm nghiệm vì chi phí quá cao.

Bên cạnh đó, không phải trung tâm kiểm nghiệm nào cũng kiểm tra được tất cả các chỉ tiêu. Do đó, các trung tâm này phải thuê lại dịch vụ kiểm nghiệm của bên thứ ba, gây kéo dài thời gian và ảnh hưởng tới mẫu.

“Trước đây, chúng tôi từng lấy mẫu trong gói bột mì và mang từ miền Tây lên TPHCM để kiểm nghiệm. Thời điểm đó, không có trung tâm nào tại thành phố kiểm nghiệm được mẫu. Lực lượng chức năng lại phải cử cán bộ bay ra Hà Nội mang mẫu đi kiểm nghiệm do yêu cầu mẫu phải được xét nghiệm trong vòng 24 giờ”, ông Đạt dẫn chứng.

Trong khi đó, theo đại diện Bộ Công Thương, các đối tượng làm hàng giả ngày càng tinh vi. Đơn cử, trong sữa giả, các đối tượng kê tới 70 loại vi chất, nhưng lực lượng chức năng đem đi kiểm nghiệm thì chỉ có 32-34 loại.

Chưa kể, bao bì được sản xuất tại Việt Nam và làm giả các thương hiệu quốc tế rất đẹp. Nhìn vào bao bì y như hàng thật nhưng chất lượng là giả. Lực lượng chức năng cũng không đủ người để triển khai hoạt động kiểm tra thường xuyên.

Tại TPHCM, ông Nam nêu ví dụ về Trung tâm Thương mại Saigon Square là một nỗi nhức nhối về hàng giả. “Thậm chí, Saigon Square còn bị nêu tên khi Việt Nam tham gia các cuộc đàm phán song phương, đa phương về vi phạm sở hữu trí tuệ và nạn hàng giả”, ông Nam nói.Lực lượng chức năng kiểm tra chất lượng hàng hóa tại Saigon Square

Ngân sách thu 2.000 tỷ từ xử lý hàng gian, hàng giả

Theo báo cáo của UBND TPHCM, tình hình sản xuất và kinh doanh hàng giả diễn ra hết sức phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi.

Quá trình sản xuất thuốc giả được bố trí cùng lúc tại nhiều nơi, sử dụng mạng xã hội hoặc ứng dụng giao hàng tận nhà để mua/bán nhằm che giấu địa điểm. Việc sản xuất thường đặt tại các khu vực nhà không số, ít người qua lại hoặc núp bóng dưới hoạt động sản xuất của các công ty bình phong để tránh sự chú ý của người dân và cơ quan chức năng.

Đối với sản xuất và buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ, các đối tượng thường tập trung vào những mặt hàng có giá trị cao, thường không sản xuất với số lượng lớn mà xé lẻ, hoặc sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó, không cho người đặt hàng đến nơi sản xuất để lấy hàng nhằm tránh bị phát hiện, xử lý.

Trước đây, hàng giả lưu thông trên thị trường đa số là sản phẩm làm giả bao bì, tem nhãn mạo danh sản phẩm thật; tập trung vào những loại mặt hàng có sức tiêu thụ lớn, các thương hiệu lớn trên thị trường.

Tuy nhiên, hiện nay một số cơ sở sản xuất hàng giả tự tạo mẫu sản phẩm không được cấp giấy đăng ký lưu hành, tự đặt tên cơ sở sản xuất, in số đăng ký hoặc số công bố sản phẩm giả, sử dụng mã vạch, mã QR giả, tem chứng nhận sản phẩm giả nhằm đánh lừa cả cơ sở bán lẻ lẫn người tiêu dùng.

Từ tháng 1/2024 đến tháng 6/2025 các đơn vị, sở, ngành là thành viên Ban Chỉ đạo 389 TPHCM đã thanh tra, kiểm tra hơn 27.700 vụ; phát hiện và bắt giữ hơn 4.400 vụ vi phạm về hàng cấm, hàng lậu; gần 22.000 vụ vi phạm về gian lận thương mại, gần 1.500 vụ vi phạm về hàng giả; tổng số tiền thu nộp ngân sách là gần 2.000 tỷ đồng.

Riêng thực hiện tháng cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (từ ngày 15/5 đến ngày 15/6), lực lượng chức năng TPHCM đã tiến hành kiểm tra, xử lý 3.341 vụ, tổng số tiền thu nộp ngân sách hơn 228 triệu đồng; khởi tố 2 vụ, 6 đối tượng.

Trong bối cảnh công nghệ blockchain ngày càng trở nên quan trọng đối với nền kinh tế số, ông Nguyễn Lê Thành, đại diện công ty bảo mật Verichains cho hay: ‘Chúng tôi từng chứng kiến quá nhiều dự án blockchain sụp đổ chỉ vì bỏ qua một lỗ hổng nhỏ’.

Tại tọa đàm Kiến tạo niềm tin số diễn ra chiều 28/7, ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), cảnh báo: “Tăng cường bảo mật blockchain là yếu tố sống còn để phát triển nền kinh tế số. Nếu không có giải pháp tối ưu, các mối đe dọa mạng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bền vững của Việt Nam”.

Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: PV

Dù được đánh giá cao về tính minh bạch và bất biến, blockchain vẫn dễ bị tấn công nếu các ứng dụng vận hành trên đó thiếu bảo mật đúng mức. Ông Sơn dẫn chứng hàng loạt vụ tấn công nghiêm trọng như Bybit (1,5 tỷ USD), KyberSwap (50 triệu USD) hay Ronin Network (Sky Mavis, 600 triệu USD), phần lớn bắt nguồn từ lỗ hổng hợp đồng thông minh, mã nguồn không kiểm toán hoặc quy trình quản lý lỏng lẻo.

“Chúng ta thường nhầm tưởng rằng công nghệ blockchain là an toàn tuyệt đối. Nhưng hacker không đánh vào blockchain, họ đánh vào điểm yếu con người và quy trình”, ông Sơn nhận định.

Theo ông, sai sót nhỏ trong vận hành, sự thiếu cảnh giác của người dùng, hay thậm chí tin tưởng nhầm vào các dự án lừa đảo đều có thể dẫn tới thiệt hại hàng trăm triệu USD, thậm chí làm sụp đổ toàn bộ hệ sinh thái.

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Lê Thành, đại diện Verichains – công ty bảo mật đã từng điều tra các vụ hack tiền số lớn nhất toàn cầu nhận định: “Bảo mật không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết. Chúng tôi từng chứng kiến quá nhiều dự án blockchain sụp đổ chỉ vì bỏ qua một lỗ hổng nhỏ, hoặc không đầu tư đúng mức vào kiểm định bảo mật”.

Ông Thành nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng một bộ tiêu chuẩn an ninh blockchain phù hợp với điều kiện Việt Nam, có khả năng tích hợp với chuẩn quốc tế nhưng vẫn phản ánh đặc thù thị trường nội địa.

Với chủ đề “Resilience & Trust in the Digital Future”, sự kiện GM Blockchain Security Forum 2025 do NCA, SSI Digital và Verichains phối hợp tổ chức vào ngày 01/08/2025 sẽ là nơi quy tụ nhiều chuyên gia trong và ngoài nước để phân tích các rủi ro an ninh blockchain và định hình vai trò của Việt Nam trên bản đồ số toàn cầu.

Một trong những nội dung trọng tâm là tọa đàm “Việt Nam trên bản đồ an ninh blockchain toàn cầu, cơ hội và thách thức”, với sự tham gia của cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp công nghệ và chuyên gia an ninh mạng.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, sự kiện này không chỉ là nơi thảo luận chuyên môn, mà còn là bước đi khởi đầu để Việt Nam chủ động thiết lập tuyến phòng thủ số của chính mình: “Chúng ta cần chuyển từ phản ứng sang kiến tạo. Chủ động hợp tác quốc tế, xây dựng khung pháp lý, chuẩn hóa năng lực kỹ thuật, và đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng – đó là 4 trụ cột bảo vệ tài sản số quốc gia”.

Trong hành trình chuyển đổi số, blockchain mang lại cơ hội kiến tạo một nền kinh tế hiệu quả, minh bạch và không biên giới. Nhưng cơ hội ấy sẽ trở thành rủi ro nếu chúng ta tiến nhanh mà thiếu lớp áo giáp bảo vệ vững chắc.

Sự chủ động trong bảo mật không chỉ giúp Việt Nam tránh rơi vào bẫy tội phạm mạng, mà còn là điều kiện để xây dựng niềm tin, thu hút dòng vốn và xác lập vai trò quốc gia trong chuỗi giá trị blockchain toàn cầu.

Khi bảo mật được coi là yếu tố thiết yếu từ đầu không phải đến sau khi xảy ra sự cố Việt Nam mới có thể bước vào kỷ nguyên tài sản số với tư thế của một quốc gia dẫn dắt, chứ không phải phòng thủ bị động.

Từ năm 2025, Trường Đại học Bách khoa (ĐHQG TP.HCM) triển khai chương trình Liên kết Cử nhân Kỹ thuật Quốc tế, mang đến cơ hội học tập toàn thời gian tại Việt Nam và vươn ra thế giới với bằng cấp từ Đại học Công nghệ Sydney (UTS), Úc.

UTS là đại học trẻ nổi bật trong lĩnh vực kỹ thuật – công nghệ, đứng thứ 88 trong số các trường đại học hàng đầu toàn cầu theo Bảng xếp hạng các trường đại học thế giới QS 2025 – Ảnh: ĐH Bách Khoa

Học tại Việt Nam, nhận bằng chuẩn Úc

Kể từ năm học 2025 – 2026, Trường Đại học Bách khoa sẽ phối hợp UTS đào tạo thế hệ sinh viên đầu tiên của Chương trình Liên kết Cử nhân Kỹ thuật Quốc tế.

Nhà trường cho biết chương trình được giảng dạy hoàn toàn bằng tiếng Anh theo mô hình du học tại chỗ (3+0), sinh viên học toàn thời gian tại Trường ĐHBK, do cả giảng viên UTS và giảng viên Trường ĐHBK giảng dạy. Sinh viên tốt nghiệp nhận bằng cử nhân do UTS cấp, được công nhận rộng rãi trên toàn thế giới.

Đây không chỉ là cột mốc mang tính bước ngoặt của Trường ĐHBK trong nỗ lực giao lưu, hợp tác với các cơ sở giáo dục hàng đầu thế giới, mà còn mang đến giá trị thực tiễn, mở ra cánh cửa học tập mới, chất lượng cao theo chuẩn quốc tế cho học sinh, sinh viên Việt Nam yêu thích lĩnh vực công nghệ.

PGS.TS Nguyễn Điệp – giám đốc Chương trình Đào tạo Xuyên quốc gia, phó trưởng khoa Phụ trách Đào tạo và Học tập UTS – cho biết chương trình này là mô hình giáo dục xuyên quốc gia ở mảng công nghệ – kỹ thuật. “Trường ĐHBK là một trong những cơ sở giáo dục đại học tốt nhất về công nghệ ở Việt Nam, thích hợp cho sự đầu tư lớn về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy, nghiên cứu”, ông Điệp chia sẻ.

Đào tạo hai lĩnh vực cốt lõi: AI và lT

UTS là đại học trẻ top đầu của Úc trong lĩnh vực công nghệ – kỹ thuật. Ngành Khoa học và Kỹ thuật máy tính xếp hạng thứ 21 thế giới (Bảng xếp hạng các ngành học toàn cầu Thượng Hải 2024) và ngành Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo giữ vị trí thứ 4 toàn cầu (Bảng xếp hạng các ngành học đại học toàn cầu tốt nhất của U.S. News).

Trong khi đó, Trường ĐHBK là đơn vị đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ lớn nhất các tỉnh phía Nam, đồng thời là thành viên nòng cốt của Đại học Quốc gia TP.HCM. Khoa Khoa học và Kỹ thuật máy tính của trường hiện sở hữu hai chương trình đào tạo đạt kiểm định ABET (Hoa Kỳ).

Khoa có mạng lưới hợp tác rộng khắp với các doanh nghiệp công nghệ như Intel, Samsung, Bosch, VNG và nhiều tổ chức học thuật quốc tế. Sinh viên của khoa thường xuyên đạt thành tích nổi bật trong các cuộc thi học thuật như ACM/ICPC, AI Hackathon và có nhiều công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí chuyên ngành uy tín.

Dựa trên nền tảng chuyên môn vững mạnh của hai cơ sở giáo dục đại học hàng đầu, Trí tuệ nhân tạo (AI) và Công nghệ thông tin (IT) – những lĩnh vực đóng vai trò trụ cột trong công nghiệp 4.0 – là hai ngành đầu tiên được lựa chọn đào tạo. Sinh viên ra trường sẽ đóng góp vào nghiên cứu phát triển sản phẩm AI trong các lĩnh vực đặc thù (robotics, tài chính, y tế…)

Hưởng nền giáo dục quốc tế với chi phí bằng 1/4

Theo nhà trường, điểm nổi bật của chương trình là chất lượng quốc tế với chi phí hợp lý. Không cần ra nước ngoài, sinh viên vẫn có thể nhận bằng cấp từ đại học Úc, tiết kiệm đáng kể chi phí du học nhưng vẫn đảm bảo trải nghiệm học thuật quốc tế và cơ hội nghề nghiệp toàn cầu.

Sinh viên theo học chương trình được thụ hưởng đầy đủ quyền lợi như sinh viên chính quy tại UTS. Từ truy cập thư viện điện tử, học liệu, phần mềm học tập, đến các dịch vụ học thuật và hỗ trợ sinh viên – tất cả được đồng bộ theo chuẩn quốc tế.

Không gian thư viện đầy cảm hứng dành cho sinh viên – Ảnh: ĐH Bách Khoa

Với sự đồng hành của giảng viên UTS và giảng viên Trường ĐHBK được UTS bổ nhiệm danh dự, sinh viên sẽ được tiếp cận chương trình học cập nhật, am hiểu thực tiễn thị trường của cả hai quốc gia, đồng thời hình thành tư duy toàn cầu và kỹ năng liên ngành ngay từ giảng đường.

Ngoài ra, sinh viên được học tập trong không gian hiện đại với hệ thống phòng học, phòng máy và thư viện được đầu tư bài bản, phương pháp học chú trọng ứng dụng công nghệ và phần mềm, hứa hẹn có những trải nghiệm đầy cảm hứng và môi trường tối ưu để thỏa sức nghiên cứu, phát triển bản thân.

Cơ sở vật chất được đầu tư bài bản theo quy chuẩn của UTS – Ảnh: ĐH Bách Khoa

Trí tuệ nhân tạo (AI) và deepfake mở ra kỷ nguyên mới cho các cuộc tấn công mạng tinh vi, trở thành vũ khí nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến an ninh, kinh tế và quyền riêng tư.

AI và Deepfake trong chiến tranh mạng: Tự động hóa và thao túng thông tin

Trong bối cảnh địa chính trị căng thẳng, AI và deepfake được khai thác để tăng cường hiệu quả tấn công và gây bất ổn xã hội trên diện rộng.

AI giúp tự động hóa và tối ưu hóa các chiến dịch mạng, hoạt động liên tục, nhanh và khó bị phát hiện hơn so với cách tấn công truyền thống.

Thuật toán AI có khả năng quét tìm lỗ hổng zero-day, tạo ra biến thể mã độc mới và tự học để né tránh phần mềm diệt virus, gây khó khăn cho các biện pháp phòng thủ.

Theo báo cáo của hai hãng bảo mật CrowdStrike và Akamai, AI còn mô phỏng hành vi người dùng để qua mặt hệ thống phòng thủ, đồng thời phân tích lượng lớn dữ liệu để chọn thời điểm và phương pháp tấn công tối ưu.

AI cũng dự đoán hành vi của quản trị viên hoặc người dùng, nâng cao hiệu quả các cuộc tấn công có chủ đích (spear phishing) và gián điệp mạng, đặc biệt nhắm đến hạ tầng trọng yếu như năng lượng, y tế, tổ chức chính phủ và tập đoàn lớn.

Trong khi đó, deepfake tạo ra video, âm thanh, hình ảnh giả mạo với độ chân thực cao, phục vụ mục đích lan truyền tin sai lệch, chia rẽ nội bộ hoặc hạ uy tín cá nhân, tổ chức.

Deepfake phát triển đến mức ngày càng khó phân biệt thật, giả. Ảnh: networkats

Liên minh châu Âu (EU) đã ghi nhận các chiến dịch thông tin sai lệch sử dụng AI, dựng chuyện về binh lính Pháp tử trận ở Ukraine để gây hoang mang.

Kẻ xấu sử dụng hình ảnh cũ (quan tài của 13 binh lính Pháp hy sinh trong vụ tai nạn trực thăng ở Mali năm 2019) và thêm chú thích sai lệch bằng tiếng Pháp, tuyên bố đó là binh lính Pháp tử vong ở Ukraine.

Một ví dụ khác là video giả Tổng thống Ukraine Volodímir Zelensky kêu gọi quân đội hạ vũ khí, được ghi nhận bởi Reuters Institute.

Tháng 5/2023, các tờ The News Minute, France 24, Alt News và Indian Express đưa tin, sau khi các nữ vận động viên đấu vật của Ấn Độ bị tạm giữ trong cuộc biểu tình chống lại Chủ tịch liên đoàn đấu vật (người bị cáo buộc quấy rối tình dục), một bức ảnh chỉnh sửa họ mỉm cười trên xe cảnh sát lan truyền trên mạng nhằm làm mất uy tín cuộc biểu tình.

Các vận động viên và người ủng hộ đã phải lên tiếng xác nhận đây là ảnh giả mạo.

Lừa đảo trực tuyến tinh vi hơn nhờ AI và deepfake

Sự kết hợp AI và deepfake đang khiến hành vi lừa đảo (phishing) tinh vi, khó phát hiện hơn và gây ra thiệt hại lớn.

AI có thể thu thập và phân tích dữ liệu cá nhân từ mạng xã hội hoặc nguồn dữ liệu rò rỉ, tạo ra email, tin nhắn SMS (smishing) và kịch bản gọi điện thoại (vishing) phù hợp từng nạn nhân.

Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) giúp nội dung trở nên mạch lạc, ngữ pháp chuẩn, khiến người nhận khó nghi ngờ và dễ vượt qua bộ lọc thư rác. Barracuda Networks Blog nhận định, điều này giúp tỷ lệ thành công của các cuộc tấn công tăng lên đáng kể.

AI cũng cho phép gửi đồng loạt hàng triệu email/tin nhắn và tự động điều chỉnh nội dung dựa trên phản hồi từ nạn nhân, duy trì sự tương tác lâu hơn.

Ngoài ra, AI còn có thể tạo các trang web giả mạo giống thật đến mức khó phân biệt, thậm chí cá nhân hóa giao diện dựa trên lịch sử duyệt web của từng nạn nhân, theo Keepnet Labs.

Còn với deepfake, kẻ xấu sử dụng công nghệ này để giả giọng hoặc hình ảnh của người thân, lãnh đạo doanh nghiệp cho mục đích lừa đảo.

Điển hình, năm 2019, một công ty năng lượng tại Anh bị lừa 243.000 USD vì kẻ gian dùng AI giả giọng CEO yêu cầu chuyển tiền tới một nhà cung cấp ở Hungary.

Nạn nhân đã thực hiện chuyển khoản vì tin rằng đó là yêu cầu chính đáng từ sếp mình. Số tiền sau đó nhanh chóng được chuyển đến các tài khoản ở Mexico và các địa điểm khác.

Kẻ lừa đảo đã gọi lại thêm hai lần để yêu cầu chuyển khoản tiếp, nhưng lúc này nạn nhân bắt đầu nghi ngờ.

Theo báo cáo của Onfido, một công ty xác minh danh tính, các nỗ lực gian lận deepfake đã tăng 3.000% vào năm 2023 so với năm trước đó.

Còn theo báo cáo “The Deepfake Trends 2024” của công ty chuyên về thiết bị pháp y và giải pháp xác minh danh tính Regula, mức thiệt hại trung bình đối với hầu hết các tổ chức do gian lận deepfake là khoảng 450.000 USD, và ngành tài chính chịu thiệt hại lớn hơn cả.

AI và deepfake đang làm thay đổi đáng kể cục diện an ninh mạng, trở thành công cụ tấn công mạnh mẽ và tinh vi. Cuộc chiến giữa công nghệ tấn công và phòng thủ sẽ còn tiếp diễn, đòi hỏi chiến lược toàn diện, kết hợp công nghệ, giáo dục và pháp lý để bảo vệ cá nhân, doanh nghiệp và xã hội.

Giải pháp định danh, xác thực, truy xuất nguồn gốc hàng hóa đang được phát triển để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái. Dự kiến, Bộ Công an sẽ chủ trì cấp mã định danh cho mọi loại hàng hóa tại Việt Nam qua Cổng dịch vụ công quốc gia.

Truy xuất nguồn gốc đã được áp dụng trong nhiều ngành, lĩnh vực tại Việt Nam, có thể giúp hạn chế hàng nhái, giả. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, các giải pháp hiện nay vẫn chưa đồng bộ, thiếu thống nhất và còn nhiều kẽ hở.

Giải pháp tất cả trong một

Tình hình sẽ thay đổi bởi Hiệp hội Dữ liệu quốc gia (bộ trưởng Bộ Công an đang là chủ tịch) cho biết đang phát triển giải pháp định danh, xác thực, truy xuất nguồn gốc hàng hóa – NDA Trace – với mục tiêu ngăn chặn hàng giả, hàng gian tại Việt Nam.

Giải pháp NDA Trace sẽ do Bộ Công an chủ trì cấp mã định danh hàng hóa duy nhất (UID) theo chuẩn quốc tế cho mọi loại hàng hóa tại Việt Nam qua Cổng dịch vụ công quốc gia.

Toàn bộ dữ liệu NDA Trace được tích hợp từ các bộ, ngành: hải quan, thuế, y tế, quản lý thị trường, công thương… vào hạ tầng dữ liệu quốc gia, khai thác trên Cổng dịch vụ công quốc gia và nền tảng định danh, xác thực, truy xuất nguồn gốc hàng hóa.

NDA Trace là hệ thống định danh – xác thực – truy xuất nguồn gốc đến từng sản phẩm, hàng hóa cụ thể nhờ ứng dụng nền tảng blockchain quốc gia (NDA Chain) và công nghệ định danh phi tập trung (NDA DID).

Mỗi sản phẩm được gắn mã định danh duy nhất, giúp theo dõi minh bạch toàn bộ hành trình từ sản xuất đến tay người tiêu dùng. Mọi thao tác của các chủ thể trong chuỗi cung ứng đều được ghi nhận và xác thực, không thể làm giả, không thể chỉnh sửa.

Đặc biệt, NDA Trace còn kết nối trực tiếp với các sàn thương mại điện tử để xác minh mã hàng hóa trước khi cho phép đăng bán. Theo đó, hệ thống sẽ kết nối truy xuất với dữ liệu kiểm định, giấy phép, cảnh báo sản phẩm không đạt; thông báo công khai tới người dân và hệ thống phân phối.

Các bên tham gia trong chuỗi cung ứng (từ nhà sản xuất, cơ quan kiểm định, đơn vị vận chuyển – phân phối đến người tiêu dùng) có thể dễ dàng kiểm tra thông tin, nguồn gốc và hoạt động xác thực trong vòng đời sản phẩm thông qua NDATrace ID (dưới dạng mã QR hoặc chip định danh) mà không cần đăng ký tài khoản.

Theo các chuyên gia, người dùng có thể dễ dàng quét mã UID để truy xuất nguồn gốc từng sản phẩm một cách minh bạch, an toàn và hiệu quả. Ngoài ra, người tiêu dùng còn có thể xác nhận mua hàng, tham gia các chương trình tích lũy điểm thành viên và chăm sóc khách hàng.

Theo đội ngũ phát triển, hiện ứng dụng đã thực hiện định danh và xác thực cho trên 400 loại mặt hàng với hơn 25.000 tem/mã định danh đã được phát hành.

Theo kế hoạch, ứng dụng sẽ được chính thức triển khai trong quý 3 năm nay với việc tích hợp nền tảng lên các dịch vụ công quốc gia như: hải quan, thuế, thương mại điện tử, quản lý thị trường… Quý 4 sẽ triển khai thí điểm tại 3 địa phương/nhóm ngành cũng như hoàn thiện pháp lý bắt buộc định danh. Sang quý đầu năm 2026 sẽ được triển khai trên toàn quốc.

Ông Trần Hữu Linh, cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường, Bộ Công Thương, đánh giá công nghệ truy xuất nguồn gốc sản phẩm sẽ cho phép quản lý vòng đời sản phẩm từ khi nó sinh ra đến khi nó chết đi. Cái này vượt ra ngoài câu chuyện xác thực nguồn gốc bình thường và chống hàng giả, nó sẽ giúp doanh nghiệp quản lý chuỗi cung ứng tốt hơn, làm ăn công khai minh bạch hơn và bảo vệ cho người tiêu dùng.

Người dùng lẫn doanh nghiệp mong tin vui

Sau nhiều vụ việc hàng gian, hàng giả các sản phẩm thuốc, thực phẩm chức năng bị phanh phui vừa qua, chị Hồng Uyên (TP.HCM) cho hay thay vì đặt mua online, sau mấy vụ việc thuốc giả bị phanh phui, chị phải tìm đến nơi uy tín.

Chị Uyên cho rằng cần sớm đưa giải pháp công nghệ NDA Trace để giảm thiểu tình trạng hàng giả, nhái. Theo như giới thiệu, chỉ cần quét mã, người tiêu dùng sẽ có thông tin cả chuỗi từ sản xuất đến vận chuyển, tiêu thụ, có sự kiểm định của cơ quan chức năng. Như vậy sẽ giúp giảm rủi ro cho người dùng.

Ông Hoàng Tuấn Anh, giám đốc công nghệ thông tin Công ty CP Dược phẩm ECO (ECO Pharma), cho biết đã đầu tư để ứng dụng công nghệ tem chống giả tiên tiến nhất hiện nay là mã cào cùng với mã QR kết hợp tem Hologram.

Theo đó, mỗi hộp thuốc có mã định danh duy nhất, cho phép truy xuất nguồn gốc đến từng điểm bán trên toàn quốc.

Tuy nhiên, ông Tuấn Anh thừa nhận hạn chế: có định danh sản phẩm nhưng lại thiếu liên thông và xác thực trên toàn chuỗi cung ứng. Hơn nữa, khả năng truy xuất nguồn gốc chỉ phục vụ nội bộ, chưa hỗ trợ người dùng cuối. Ông Tuấn Anh đề nghị sớm đưa NDA Trace vào hoạt động.

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, nhiều giải pháp khác cũng được các doanh nghiệp, tổ chức sử dụng để xác thực và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Chẳng hạn, giải pháp tem chống giả vật lý dùng công nghệ in 3D, tem vỡ được sử dụng phổ biến nhưng rất dễ bị sao chép và không hề có dữ liệu truy xuất. Giải pháp mã QR, mã số, mã vạch thì không được xác thực độc lập.

Ông Nguyễn Hồng Nghi, giám đốc Trung tâm giải pháp số doanh nghiệp, Công ty Công nghệ thông tin VNPT IT, nhận định: giai đoạn đầu triển khai các doanh nghiệp sản xuất có thể sẽ thấy rườm rà, nhiều khâu trong thủ tục, khai báo cấp mã…

Nhưng doanh nghiệp làm ăn chân chính thì tất cả những điều đó sẽ mang lại rất nhiều giá trị lớn cho họ, bởi những sản phẩm họ mang ra thị trường sẽ được tin cậy. Tham gia chuỗi quy trình trên, doanh nghiệp còn có thể tham gia chuỗi cung ứng, thậm chí có thể thông tin ngược lại cho các cơ quan nhà nước về chất lượng hàng hóa hay có vấn đề.

Ông Nguyễn Huy, trưởng ban công nghệ, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia (NDA), cho rằng việc triển khai truy xuất nguồn gốc theo cách cũ còn rất manh mún, rời rạc.

Chưa có một cơ chế xuyên suốt từ trên xuống dưới thống nhất làm như thế nào, chưa dựa trên tiêu chuẩn đồng nhất quốc gia cũng như liên thông quốc tế. Đặc biệt, nó không được xác thực bởi cơ quan nhà nước.

Với NDATrace ID, ông Huy cho rằng trong bối cảnh cả nước chuyển đổi số, việc ứng dụng công nghệ cho truy xuất nguồn gốc là bắt buộc và phải là chính sách toàn diện từ trên xuống dưới, có sự quản lý đồng bộ từ Trung ương tới địa phương và áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp, có vậy mới định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc hàng hóa được.